Επειδή δεν είμαστε όλοι αρκετά συμφιλιωμένοι με το συγκεκριμένο ποιητικό είδος, παραθέτω μερικές σύντομες πληροφορίες.
Το χαϊκού είναι ποιητικό είδος ιαπωνικής προέλευσης και θεωρείται μια από τις δυσκολότερες μορφές ποιητικής έκφρασης. Τα χαϊκού είναι δεκαπεντασύλλαβα επιγράμματα με αυστηρή δομή τριών στίχων από τους οποίους ο πρώτος έχει πέντε συλλαβές, ο δεύτερος επτά και ο τρίτος πέντε - ενίοτε βρίσκουμε και παραλλαγές των τύπων 5-5-7 ἤ 7-7-5 ἤ 7-5-7.
Σ' αυτές τις 17 συλλαβές πρέπει να συμπυκνώσεις ένα πλήρες νόημα, να τιθασσεύσεις τη γλώσσα και, όταν τα καταφέρνεις, το αποτέλεσμα συνιστά ένα διαπεραστικό μέσα από την απλότητά του ποιητικό δημιούργημα.
Βέβαια δεν πρέπει ποτέ να ξεχνάμε ότι το ποιητικό αυτό είδος, που το βλέπουμε να ακμάζει, ως ιδιαίτερο είδος γραφής, από τον 17ο ως τον 19ο αι., συνδέεται άρρηκτα με την ιδεογραμματική γιαπωνέζικη γραφή και καταλήγει στη δημιουργία ενός κειμένου-ζωγραφιάς. Περιεχόμενο και νόημα είναι άρρηκτα δεμένα σε μια απεικόνιση με αισθητική σημασία που στοχεύει τόσο στην οπτική όσο και νοητική συγκίνηση.
Ένας μεγάλος υπηρέτης της κινηματογραφικής εικόνας, ο Αντρέι Ταρκόφσκι, αναφερόμενος στο χάι κου στο βιβλίο του Σμιλεύοντας το Χρόνο, μτφρ. Σεραφείμ Βελέντζας, εκδ. Νεφέλη, 1987, σ. 147, αναφέρει: «Οι ιάπωνες ποιητές μπορούσαν να εκφράσουν το όραμά τους για την πραγματικότητα μέσα σε τρεις στίχους. Δεν παρατηρούσαν απλώς την πραγματικότητα, παρά με ουράνια γαλήνη αναζητούσαν το αγέραστο νόημά της. Όσο πιο ακριβής είναι η παρατήρηση, τόσο πλησιάζει τη μοναδικότητα, δηλ. γίνεται εικόνα»
Παρόλα αυτά, ακόμη και με τους περιορισμούς που θέτει η μεταφραστική απόδοση ή και η πρωτότυπη παραγωγή ποιητικού λόγου με τη μορφή χαϊκού στα ελληνικά, τα ποιήματα αυτά αποτελούν ένα ενδιαφέρον είδος που ασκείται στη συμπύκνωση υπό συγκεκριμένους όρους. Η επιλογή μάλιστα του δεκαπεντασύλλαβου, η οποία απαντά και στη δική μας ποιητική παραγωγή, επώνυμη ή ανώνυμη, δημιουργεί μια συγγένεια η οποία δεν μπορεί να περάσει απαρατήρητη. O Γ. Σεφέρης έγραψε χαϊκού το 1929 και μπορείτε να τα βρείτε μελοποιημένα στο cd "δεκαέξη χαϊκού και άλλες ιστορίες" και στην ποιητική του συλλογή, Ποιήματα, εκδ. Ίκαρος, 1989.
Δείτε ένα παράδειγμα του είδους:
Ποτέ μην ξεχνάς
Περπατάμε στην κόλαση
χαζεύοντας λουλούδια
(Κομπαγιάσι Ἴσσα)
(Για την απόδοση στά ελληνικά: Γιάννης Λειβαδᾶς)
Δείγματα επίσης από χαϊκού γνωστών ποιητών και όχι μόνον, στο έργο Ζ. Σαβίνα (επιμ.), Παγκόσμια ανθολογία χαϊκού, εκδ. 5+6, 2002:
Jorge Luis Borges (Αργεντινή)
Ήμουν μικρός
δεν ήξερα τότε για θάνατο
ήμουν αθάνατος
Ευχαριστώ
για την τελευταία μέρα
του Σωκράτη
Pablo Neruda (Χιλή)
Πόσες βδομάδες
έχει η μέρα; Κι ο μήνας
πόσα χρόνια;
Γιατί η γη
μόλις βγουν οι βιολέτες
μαραζώνει;
Matsuo Basho (Ιαπωνία)
Ένα ακόμη χαϊκού!
ξανανθίζουν οι κερασιές
όχι το πρόσωπό μου
Δανάη Στρατηγοπούλου (Ελλάδα)
Όσο και να κλαις
μόνο κάτι αδένες
δικαιώνονται
Jorge Carrera Andrade (Εκουαδόρ)
Σαλιγκάρι:
ελάχιστη μετρική ταινία
για να μετράει τον αγρό ο Θεός
Dejan Bogojevic (Γιουγκοσλαβία)
Σ΄ άλλο νούφαρο
δες ο βάτραχος πήδηξε
μικρό το κρεββάτι του
Martin Berner (Γερμανία)
"καυχησιάρικο"
λέει η χιονονιφάδα
στ΄ άσπρο γιασεμί
Donald Keene, Ιαπωνική Λογοτεχνία, μτφρ. Κλαίρη Παπαπαύλου, εκδ. Καρδαμίτσας, 1987
Allan Watts, Ο Δρόμος του Ζεν, μτφρ. Μάριος Βερέττας, εκδ. Ωρόρα, 1988
Κλαίρη Παπαπαύλου, Ποίηση και Ζωγραφική στην Ιαπωνική Τέχνη, εκδ. Πρόσπερος, 1988
Σωκράτης Λ. Σκαρτσής, Χαϊκού και Σένρυου, εκδ. Όστρακα, 1979
Ρούμπη Θεοφανοπούλου, 132 Γιαπωνέζικα Χαϊκού, εκδ. Πρόσπερος, 1986
Χρ. Τουμανίδης (επιμ.), Ανθολογία Ελληνικού Χαϊκού, εκδ. Δελφοί, 1996
Σουβαλιώτη-Μπούτου Τ., Χάι κου. Πολύ μέσα στο λίγο, εκδ. Ι.Μ.Τ.Ι.Ι.Ε., 2006
Όσον αφορά σε διαδικτυακούς τόπους, μπορείτε να δείτε δείγματα πειραματισμών σε μορφή χάι κου στο lexima.gr
1 σχόλιο:
Ευχαριστώ. Πολύτιμες οι πληροφορίες!
Δημοσίευση σχολίου